Mongolchuud min' uhaartsgaa!!!
Ezen Chingisiin min' darhan su'ld ta bidniig dallaj baina. Erelheg Monglyin sod hiimor' ta bidniig urialj baina.
Mo'hoh so'nohiin tu'gshuurt sovin ta bidniig su'rduulj baina. Mandal, mo'hliin bosgond uhaartsgaa, mongolchuud min'! O'vog deedsiinhee ho'shoonii o'mno ariun ulaan tsusaa asgaj bid tangaraglaya!
U'ndestniihee erh cho'loo, ho'gjil mandlyin to'loo bid alivaagaa zoriul'ya! 1947 ond ev hamt namyin udirdlagyin dor ardchilal, hu'nii erhiin zarchmaar O'MO'ZO baiguulagdsanaas hoish 50 jiliin tursh soyol, aj ahui ardchilal, hu'nii erhiin tald o'ngorsniig bodvol zohih ergelttei bolson bolovch manai u'ndestnii soyol, sursan hu'muujil tuilyin hotsrongui aj ahuin ho'gjil mash udaan u'nen hereg deeree u'ndestnii erh temtsliig u'nenhuu biyeluulj chadahgu'i baih zereg asuudluud hu'nd notstoi orshsoor...
Ene n' manai u'ndestnii o'orsdiinh n' doroi buurai, bartag munhgaas bolson uu, eshu'l to'riin bodlogyin zu'i zohisgu'igees bolson yum bol uu. Ene asuudlyig Mongol ireedu'ig u'urch yavaa Mongol seheeten sanaashran sonssugai. u'ndestniihee huv' zayaag o'orsdoo shiidverleh n' bid bu'hnees hen ch bulaaj, hend ch shilju'ulj bolohgu'i darhan u'ureg mo'n.
U'ndsen huul'd erht ard bu'hen uls to'rd oroltsoj, uls to'riin hereg yavdald hyanalt tavih erh cho'lootei gej todorhoi togtoojee. Iimees bid Mongol u'ndestniihee huv' zayaanyi o'mnoos mo'n ch erht ard bolsnyi huviar Dundad ulsyin zasgiin gazart heden zurvas shaardlaga ba sanuulga tav'ya.
Orchmyin jilu'uded:
Muunohoi- 3 jil horigdov.
Van Ja Saishi- 2 jil horigdov.
Hu'chinto'gs- "Mongol soyolyig shinechleh niigemleg" huul' yosoor baiguulsan. Ur'd hojid 8 jil horigdov.
Mo'nhbat- 2 jil horigdov.
Ulaanshuvuu- O'vor Mongolyin ih surguuliin tu'uh sudlalyin profyessor odoo ch mo'n horigdoj baina. Yal n' todorhoigu'i.
Altanbulag- 2jil horigdov.
Tsedendorj- 1982 onyi suragchyin ho'dolgoonii udirdagch 2 jil horigdsonyi daraa uls to'riin horloloos zailj Gyermand zugtaan ochiv.
Manlai- Mo'n "Mongol soyolyig shinechleh niigemleg"-iin gishu'un 3 jil horigdov.
"Manduhai o'rgoo" hoolnyi geriin erhlegch Bu'rentogtoh 3 jil horigdov.
zereg hu'muus u'ndestnii asuudlaar barivchlagdaj shorond suuv. Mo'n o'mnohon:
1. Hadaa "Mongol sudlal nomyin delgu'ur"-iin yero'nhii erhlegch. Gu'n uhaanyi sudlalyin aspirant.
2. Heilu'n- O'vor Mongolyin bagshiin ih surguuliin tu'uhiin salbaryin bagsh, tu'uhiin sudlalyin aspirant.
3. Tegshee-O'vor Mongolyin gadaad hariltsaanyi alban gazriin ajiltan. Utga zohiol sudlalyin aspirant.
4. Togtuunbayar-O'vor Mongolyin mongol helnii tusgai mergejliin surguuliin bagsh, utga zohiol sudlalyin aspirant.
5. Hasbagana- O'vor Mongolyin Ih surguul'd suraltsaj baigaa tu'uhiin sudlalyin aspirant.
6. Shinee (emegtei)- Hadan gergii
7. Chan Min-O'vor Mongolyin niigmiin shinjleh uhaanyi hu'reelengiin tu'uh sudlah heltsiin ajiltan, tu'uh sudlalyin aspirant.
8. Chin Haishin- Har mo'rnii(mujiin) ih surguul' to'gsson. Nun shan zu'un zamyin hereg erhleh gazryin ajiltan.
9. Nars (emegtei) -O'vor Mongolyin mal tarialangyin deed surguuliin bagsh, Urgamal sudlalyin aspirant
zereg hu'muus uchir shaltgaangu'igeer barivchlagdav. O'oriin u'ndestniihee huv' tavilangyin sanaashirtai hu'n bu'hen u'ndestnii hagaruulj huv'sgalyig eserguutsegch gej u'u? Yaasan olon u'ndestniig hagalagch ve? Yaasan olon eh ulsaas urvagch ve? Yaasan olon uls to'riin heregten be? Edgeer hu'muusiin huv' zayaanaas bid u'ndestniihee ireeduin huv' tavilang olj harahgu'i yum gej u'u?
O'vor Mongolchuud soyolyin huv'sgalyin 10 jild hediigeer hu'n to'rolhton bolovson tu'uh tsag u'yed ur'd o'mno garaagu'i tsust hyadlagad uchirch, 34 tu'men 6 myangan hu'muus horlol amsaj 27900 hu'n am' nasaa aldaj, 12 tu'men garui hu'muus eremdeg zeremdeg bolj Mongolchuud min' eh ulsaasaa urvaagu'i. Nam to'roo enhrii... u'gui shu'u?!
U'ndsen huuliin 36-r zurvast erht ard bu'hen shahin shu'teh, u'ndestniihee zan tu'uh hadgalj ho'gjuuleh erh cho'lootei gej huul'd todorhoi togtoojee. Gevch 1989 onyi 4 saryin 16-nd Chingisiin mendelsen o'dor Ho'h hotyin mongol oyuutnuudyin "Chingisiin mendelsen bayaryin o'driin dursgalyin nair" hiih gesen zu'i yosnyi shaardlagyig O'vor Mongolyin namyin horoonoos yos busaar tsaazlav. Ho'h hotyin 5 myanga garui oyuutnuudyin tsuglaan bolj eserguutsel yavuulsan bolvch O'vor Mongolyin namyin horoo, zasgiin gazraas u'l oishooson mo'rtoo u'unees hoishhi jil bu'riin 4 saryin 16-nyi alivaa beleglen dursgah ajillagaag changa horigloj ene udaagyin ho'dolgooniig udirdsan Gu'u buyuu Lun Havchil gaduurhsan baina. Gevch hyatad u'ndestend o'oriinhoo tu'uhen hu'muusiig seden dursah bu'ren erh cho'lootei. Mao Zedungyin Ih hyatadchilah u'zliig tevchih heregtei gej al' ert dur'daj o'ngorson bish u'u. Odoo u'ndsen huuliin bodit baidal iim baina.
U'ndestnii erh tegsh baidal min' haana baina. Namyin to'v horoonoos hil hyazgaaryin tso'on toot u'ndestnii ornyi u'ndesnii surgan hu'muujliig ho'gjuuleh gesen hu'nii setgeliig ho'dolgon uria loozong mo'n ch olon udaa hashgirsan. Gevch bu'rtgeliig u'ndeslevel bu'h ornyi 19 deed erhiin surguul' dotor zo'vhon 10 surguul' n' mongoloor hicheelleh angitai bolj baijee. Surguul'd suraltsaj baigaa mongol suragchdyin toonyi har'tsal 1984 ond 12.6 huv' baisnaasaa 1994 on bolohod 6.45 huv' bolj hasagdlaa. U'uniig bid ho'gjilt gej yarihdaa O'vor Mongol ornyi aj ahui hotsrogdongui. Mongolchuudyin am'dral yavah tutam yaduurch baigaa baidag dor suragchdyin surlagyin suutgal, aj ahui doroitoh jilees jild am'darch, ardyin am'dral, aj ahuin daatsaas davj neg ch huviin suutgalaar suraltsagchdyin jil bu'riin surlagyin suutgal n' engiin am'dralyin neg ger bu'liin jiliin orlogoos davsan baina. Iim baidal Mongolchuudyin surgan hu'muujuuleh hu'rteh hu'nii too nemegdej chadna gej u'u?
"Tso'on toot u'ndestnii ornyi o'ortoo zasah huul'd tusgagdsanaar o'ortoo zasah oron n' tus orondoo deed zergiin surguul' baiguulah erhtei" gejee. Gevch "O'vor Mongolyin mongol helnii tusgai mergejliin surguul'" n' huuchin jiliin tursh shuvt udaa daraa o'rgodol o'rgoson ulsyin surgan hu'muujliin yaamnaas odoo boltol zo'vshoorol medrelgui yum.
Aj ahuin talaas ulsaas heduigeer hil hyazgaar ornyi aj ahuin bu'teen baiguulaltyig n' hu'ndetgej irsen ch 50 garui jiliin tursh bu'teen baiguulaltyin u'r du'nd manai ornyi ediin zasgiin orlogo bu'h ulsyin 28 muj ornyi dotor 27-rt orj, hu'n amyin tegshitgesen orlogo 28-rt orj baina. Mongolchuud min' 50 jild yuugaa hiij suuv aa?
Iimerhu'u to'v bus asuudal haayaagu'i orshij baina. Ene bu'h baidlyig seheeten min' anhaaraldaa avsan uu?
Eh u'ndestnii mandaj mo'hoh zangilgaanyi tsag hu'rch irlee. U'ndsen huulias bidend olgoson erh cho'loogoo bu'ren edelj O'vor Mongolyin mongolchuudyin o'mnoos bid nam bolon zasgiin ordondoo sanuulga shaardlaga devshu'ulj, u'ndsen huuliin 35-r zurvast togtooson yaria iltgel hiih, hevlel niitleh, hural chuulga hiih, evlen horshih, su'r u'zuuleh jagsaal yavuulah erhtei gesen togtoolyig u'ndeslej Ho'h hotyin bu'h mongol seheeten chuulgan bolj jagsaah yavuulahaa tunhaglaya!
Eleg zu'rheeree holbogddog hezeed asgarah tsus neg
Eh Mongolyin u'r sad bid heer hevteh yas neg.
Uhaartsgaa! Bu'lhemdtsgee!
1995.12 sar D.Murun
No comments:
Post a Comment